Bursztyn, czyli polskie złoto znad Bałtyku. Kiedy i gdzie go szukać?

- Bursztyn bałtycki to mineraloid. Nie jest to skała, jest to tworzywo pochodzenia organicznego powstałe z żywicy drzew, które otaczały Pramorze Północne, rosnących przed kilkudziesięcioma milionami lat - mówi w "Eurece" w Programie 1 Polskiego Radia prof. Barbara Słodkowska z Państwowego Instytutu Geologicznego. - Wokół tego zbiornika morskiego, na terenach lądowych północnych, czyli powiedzmy dzisiejszej Skandynawii, Fenoskandii, oraz południowych, czyli na terenach Masywu Czeskiego, bloku małopolskiego, rosły te bursztynodajne lasy - dodaje. 

Z jakiego drzewa pochodzi bursztyn bałtycki? 

- Wiele dziesiątków lat zastanawiano się nad tym, a i tak do końca tej zagadki nie rozwiązano, pomimo stosowania różnych metod. Niemniej jednak należy przypuszczać, że bursztyn bałtycki tworzył się z żywicy drzew iglastych - wyjaśnia gość Jedynki. 

- Sama nazwa bursztyn pochodzi od niemieckiego słowa "bernstein", czyli płonący kamień. Bursztyn się dobrze palił i nawet w wiekach poprzednich, na terenach dzisiejszego obwodu królewieckiego, palono w piecach bursztynem, czyli trochę tego bursztynu z dymem puszczono - mówi i dodaje, że bursztyn ma nieprawdopodobne właściwości. - Przede wszystkim jest bardzo lekki, miękki, łatwy do urabiania. Cechą charakterystyczną wyróżniającą bursztyn spośród innych żywic kopalnych jest zawartość kwasu bursztynowego, która mieści się w granicach do 7-8 proc. w bursztynie bałtyckim. 

Gdzie w Polsce szukać bursztynu? 

Prof. Barbara Słodkowska mówi, że bursztynu najlepiej szukać na plażach w rejonie Zatoki Gdańskiej. Najwięcej zalega go na plaży po sztormach. - Należy jednak pamiętać, że nie jest on związany z Bałtykiem jako takim. To, gdzie go teraz znajdujemy, to złoża wtórne. Złoża pierwotne, czyli tam, gdzie najpierw się osadził, to osady z wieku eoceńskiego, około 40-50 mln lat temu. Wtedy rosły te obficie żywicujące lasy. Osady zawierające bursztyn były przez wiele lat rozmywane - wyjaśnia ekspertka i dodaje, że jeśli chodzi o znaleziska na ziemiach polskich, przyczynił się do tego także lądolód, który pierwotne osady zawierające bursztyn rozciągnął dosyć daleko na terenie Polski, dlatego m.in. Kurpie i Bory Tucholskie to także tereny bogate w złoża bursztynu. 

Zobacz także: Mistrzostwa Świata w Poławianiu Bursztynu. Program 1 był na miejscu 

- To wszystko to złoża wtórne, ale żeby z żywicy zrobił się bursztyn, trzeba było jeszcze pewnych procesów. Żywica płynęła po pniach, wypełniała przestrzenie wewnątrz pni, jak również była na ściółce leśnej i takie inkrustowane właśnie tą żywicą gałęzie, pnie i kawałki tej ściółki były wodami powierzchniowymi transportowane do rzek, a następnie do morza. To jest warunek konieczny, żeby w ogóle z żywicy utworzył się bursztyn. Musi mieć interakcję ze słoną wodą - mówi profesor. 

Magiczny kamień 

- W różnych wierzeniach bursztyn, ponieważ łatwo się pali i wydziela przyjemny żywiczny zapach, był stosowany jako kadzidło. Urodę bursztynu przede wszystkim dostrzegamy jednak w wyrobach jubilerskich, które do dziś są doceniane. W mojej opinii jest to magiczny kamień, bo w bursztynie zaklęty jest czas. To nieprawdopodobne medium, bo dostajemy inkluzje, czyli wtrącenia różnych szczątków organicznych: małych owadów, pajęczaków czy szczątków roślin - podkreśla rozmówczyni Jakuba Domoradzkiego. 

Czytaj także: Inkluzje w bursztynie - uwięziony świat sprzed milionów lat

- Wyjątkowe w tym jest to, że to jest w trójwymiarze i właściwie zachowało wszystkie cechy takie jak w momencie złapania się w tę pułapkę. Obserwując bursztyn, trzeba przyznać, że naprawdę odbywamy podróż w czasie. Jest to nieprawdopodobny kamień. Możemy 40 kilka milionów lat wstecz obserwować organizmy, które żyją do dziś, jak również wymarłe - dodaje.  

Ponadto w audycji:

Indie podbijają kosmos. Z portu kosmicznego w stanie Andhra Pradesh na południowym wschodzie Indii wystartowała rakieta, która ma wylądować na Księżycu. Jeśli misja Chandrayaan-3, co w sanskrycie oznacza "statek księżycowy", zakończy się sukcesem, Indie zostaną czwartym krajem świata, któremu uda się miękko lądować na Księżycu - po Stanach Zjednoczonych, byłym ZSRS i Chinach. O misjach księżycowych w przeszłości i w przyszłości w rozmowie z dr. Piotrem Witkiem z Planetarium Centrum Nauki Kopernik.

Czytaj także: