Rok 1918, czyli wolność odzyskana. Jak wyglądała polska walka i dyplomacja?

Co działo się w listopadzie 1918 roku w Polsce?

Józef Piłsudski uczestniczył w spotkaniu z niemiecką Centralną Radą Żołnierską w sprawie ewakuacji jednostek niemieckich z Królestwa, co nastąpiło do 19 listopada. Komendant o jeden dzień wyprzedził swoimi działaniami podpisanie w Compiegne, przez delegację rządu niemieckiego, zawieszenie broni, które kończyło Wielką Wojnę.

Listopad 1918 roku to był zaledwie początek odradzania się Polski, poprzedzony powstaniem kilku zalążków polskich rządów: 19 października w Cieszynie Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, 27 października w Krakowie Polskiej Komisji Likwidacyjnej, a 7 listopada w Lublinie Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej.

Radosne oczekiwanie na polską niepodległość

Prof. Andrzej Nowak zwraca uwagę, że śledząc okres bezpośrednio poprzedzający 11 listopada 1918 roku, współczesny obserwator dostrzec może kumulację zjawisk prowadzących do szczęśliwego zakończenia historii mającej swój tragiczny początek w wieku XVIII. - To, że ponad 120 lat czekano na moment, w którym Polska będzie mogła wrócić na mapę świata (...) buduje atmosferę radosnego oczekiwania - przypomina prof. Andrzej Nowak.

Na czym polegał spór Piłsudskiego z Dmowskim?

Po zakończeniu I wojny światowej Naczelnik Państwa Józef Piłsudski poparł kandydaturę Romana Dmowskiego na głównego członka polskiej delegacji na konferencję pokojową w Paryżu. Dziś wielu historyków podkreśla, że to właśnie zabiegi dyplomatyczne Dmowskiego w ogromnej mierze przyczyniły się do odzyskania przez Polskę niepodległości. A jak wówczas patrzono na spór między dwoma mężami stanu?

Gość audycji nazywa ów spór "jednym z kluczowych węzłów pamięci o dziejach XX wieku". Jednocześnie zwraca uwagę na rozkład sił panujący pod koniec roku 1918. - Piłsudski zdobył przyczółek w kluczowym miejscu, czyli w Warszawie. Dmowski budował swój przyczółek w równie istotnym miejscu, przy zwycięskich mocarstwach. Jeden bez drugiego nie mógł stworzyć Polski - podkreśla. 

Kiedy Zachód uznał odrodzoną Polskę?

16 listopada 1918 roku Józef Piłsudski wysyła iskrówkę notyfikującą powstanie państwa polskiego, ale to nie wystarcza, żeby został uznany za przedstawiciela tego państwa przez rządy w Paryżu, Waszyngtonie czy Londynie. - Uznanie mógł zdobyć tylko poprzez zgodę z Dmowskim, i takie negocjacje zaczynają się już pod koniec listopada, a intensyfikują się w grudniu 1918 roku - tłumaczy prof. Andrzej Nowak. 

Rozmowy te doprowadziły do przyjazdu Ignacego Jana Paderewskiego i utworzenia, w styczniu 1919 roku, rządu "zgody narodowej" pod jego auspicjami. Rząd ten uznawany był przez wszystkie państwa zachodnie. - To jest dopiero moment, kiedy Polska, z Piłsudskim jako Naczelnikiem Państwa i z Paderewskim jako premierem, staje się pełnoprawnym członkiem wspólnoty międzynarodowej - podsumowuje rozmówca Doroty Truszczak. 

Zobacz także: