Jedyny w Polsce pomnik poświęcony książkom zniszczonym w latach II wojny światowej

Pomnik Książki powstał na pamiątkę zasypania w latach 40. XX wieku Kanału Babinka, odnogi Prosny okalającej dawne mury miejskie, poprzez zatopienie w nim przez niemieckich żołnierzy książek z kaliskich bibliotek publicznych. Zabytki piśmiennictwa zrzucano bezpośrednio z ciężarówek i furmanek do koryta kanału, a następnie przysypano gruzem, ziemią i odpadami. 

Na tym "cmentarzysku książek" stanął w 1978 roku pomnik. Mówi o tym napis na monumencie: "Tu, w zasypanym korycie rzeki Prosny hitlerowcy zniszczyli dziesiątki tysięcy książek ze zbiorów kaliskich bibliotek publicznych". 

Dlaczego niszczono, palono książki?

Intencjonalne palenie księgozbiorów jako element wojny, prześladowań, zemsty ma długą historię. Jak powiedział w audycji "Eureka" dr Jacek Kordel, historyk z Biblioteki Narodowej, jako przykład można wskazać Bibliotekę Aleksandryjską. - Niszczenie i plądrowanie archiwów, muzeów, bibliotek zaczęło się już w czasach starożytnych - zauważył.

Jednocześnie gość radiowej Jedynki zwrócił uwagę, że o ile można jakoś zrozumieć zainteresowanie archiwami, ponieważ znajdowały się w nich np. dokumenty poświadczające tytuły własności, materiały służące zarządzaniu pretendowanymi lub okupowanymi terytoriami, o tyle powstaje pytanie, dlaczego palono biblioteki.

- Niemiecki poeta Heinrich Heine (1797-1856) mówił, że gdy pali się książki, następnym krokiem może być już tylko palenie ludzi. Polska badaczka, Maria Danilewicz-Zielińska (1907-2003) powiedziała, że losy książek dzielą losy ludzi. Książki miały ogromne symboliczne znaczenie, ponieważ w nich przechowywana była tożsamość i korzenie społeczności - zaznaczył dr Kordel.

To, co spotkało kaliskie książki było wyjątkowym aktem unicestwienia.

Poza tym w audycji:

Unikatowe mozaiki w ruinach rzymskiego fortu w Gruzji. Kto tu mieszkał?

Apsaros to ruiny rzymskiego fortu, który strzegł niegdyś wschodnich rubieży Imperium Romanum. Najbardziej spektakularnym odkryciem polsko-gruzińskiej misji archeologicznej, która pracuje tam już od 10 lat, są mozaiki z domu dowódcy garnizonu.

Ta wyjątkowa rezydencja nazywana jest domem Arriana, ponieważ prawdopodobnie przez jakiś czas zamieszkiwał tam namiestnik rzymskiej Kapadocji Flavius Arrian - intelektualista i przyjaciel cesarza Hadriana. Istnieje hipoteza, że to wystrój jego siedziby stał się wzorem dla miejscowych elit, które wprowadziły do kanonu piękna swojej kultury ideę rzymskich mozaik.

Czytaj także:

Tytuł audycji: Eureka

Prowadziła: Katarzyna Kobylecka

Goście: dr Jacek Kordel - historyk z Biblioteki Narodowej oraz prof. Radosław Karasiewicz-Szczypiorski z Wydziału Archeologii UW

Data emisji: 10.12.2024 r.

Godzina emisji: 19.30

kk