"Dobry filozof nie powinien być autorytetem". Prof. Jan Hartman wyjaśnia, co jest powodem

Koniec roku skłania do refleksji i stawiania pytań. Zazwyczaj odpowiada na nie nauka, jednak te fundamentalne są wciąż domeną filozofii. Poszukiwanie prawdy i mądrości poprzez dociekacie, badanie i dyskusję, niezmiennie od czasów starożytnych, prowadzi człowieka do lepszego życia.

Podobnie jak lekarstwo, które leczy choroby, filozoficzne rozważania we współczesnym świecie mogą być remedium wobec lęków i niepewnej przyszłości.

Filozof nie może być mędrcem. Dlaczego?

- Dobry filozof nie powinien być autorytetem. Raczej jest rozważającym, podważającym, podejrzliwym, a nie orzekającym i wieszczącym, jak to się zdarza mędrcom (…). To bardzo niedobrze, jak jakiś filozof robi za mędrca w przestrzeni publicznej. Jego rola publiczna raczej powinna polegać na moderowaniu, czyli porządkowaniu debaty, dyskusji i ostrzeganiu przed błędami logicznymi i manipulacjami retorycznymi - uważa prof. Jan Hartman.

Ekspert dodaje, że filozof może być doradcą i syntetykiem. - To jest chyba jego powołanie publiczne - przyznaje.

- Filozofowie 100 lat temu myśleli, że naukowcy będą chcieli skorzystać z dorobku filozofii. Ostatnim wielkim filozofem, który wierzył w to, że filozofia może realnie wesprzeć naukę, która naprawdę oprze się na kompetencjach filozoficznych, był Edmund Husserl. Zmarł w 1938 roku, więc to już było bardzo dawno. Potem ta wiara powoli wygasała - przybliża prof. Jan Hartman.

O co pytają współcześni filozofowie?

Jakie dziś pytania stawiają filozofowie? - Myślę, że filozofowie współcześni stawiają te same pytania, co wszyscy zatroskani światem ludzie. Oczywiście stałe pytania filozoficzne są wciąż aktualne i nadal można zaciekawić się tymi samymi zagadnieniami. Współcześnie wszyscy jesteśmy zmartwieni trzema rzeczami, filozofowie też - mówi prof. Jan Hartman.

- Po pierwsze jesteśmy zmartwieni zmierzchem liberalnej demokracji i tych form demokratycznego życia społecznego, które znamy. Także zagrożeniami państw i społeczeństw, wynikających z kryzysu instytucjonalnego - dodaje.

Prof. Jan Hartman wylicza dalej: - Wszyscy jesteśmy bardzo zmartwieni, co będzie ze sztuczną inteligencją, transhumanizmem i zastosowaniem tych ultranowoczesnych, ekscentrycznych technologii. Jesteśmy też zmartwieni, że czekają nas już raczej nieuchronne katastrofy, wynikające z ocieplenia klimatu i związane z tym przemiany cywilizacyjne.

Zobacz także: