Skąd wziął się tłusty czwartek? - Historia nie jest taka słodka, bo raczej zaczęło się na słono. Korzenie tej tradycji sięgają starożytnego Rzymu, kiedy świętowano przesilenie zimowo-wiosenne i pączki były z ciasta chlebowego, nadziane słoniną i ziołami. Wtedy także pito dużo wina i był to taki karnawał witający wiosnę - opowiada Agnieszka Kleszcz.
- W czasach chrześcijańskich był to okres przed Środą Popielcową, czyli przed Wielkim Postem. Był to taki tłusty tydzień, nazywany zapusty czy mięsopusty - kontynuuje ekspertka.
Pierwsze pączki w Polsce w XVI wieku
Recepturę pierwszych pączków przechowywali prawdopodobnie mnisi. Kiedy one pojawiły się w Polsce? - W średniowieczu. Dopiero około XVI wieku, przyszły do nas słodkie pączki, które były polane miodem. Najprawdopodobniej jest to wpływ kultury arabskiej, przez co mogą przypominać tureckie lokma albo greckie loukoumades - wyjaśnia Agnieszka Kleszcz.
Niekiedy w pączku pojawiał się migdał. Zgodnie ze zwyczajem, kto natrafił na niego, mógł liczyć na szczęście.
Na przestrzeni wieków receptury pączków się zmieniały. - Początek to rachuchy i nadziane słoniną placki, a także placki ziemniaczane. Te smaki królowały na wsi. Kluczowe było to, że było dużo tłuszczu, który był znakiem dobrobytu i w ten sposób także trochę zaklinało się przyszłe plony. Z kolei pączki, które my znamy, pojawiły się dopiero w XVIII wieku - tłumaczy gość Jedynki.
Pączki w literaturze
Ks. Kitowicz, pisząc o obyczajach i zwyczajach za panowania Augusta III, stwierdził: - Staroświeckim pączkiem trafiwszy w oko, mógłby go podsinić. Ale dziś pączek jest tak pulchny i tak lekki, że ścisnąwszy go w ręku, znowu się rozciąga i pęcznieje w swojej objętości, a wiatr zdmuchnąłby go z półmiska.
Czy pączki mają swoje miejsce w literaturze polskiej? - Już w XVI wieku Mikołaj Rej wspominał w swoim moralitecie "Żywot człowieka poczciwego" o pączkach i trochę przestrzegał przed "opilstwem sprośnym i obżarstwem, że tortów sobie napieką, nasmażą albo też mniejsze stany kreplów" - mówi Agnieszka Kleszcz.
- Kreple to śląskie określenie pączków, które przetrwało do dziś, ma swoje miejsce już w staropolskiej literaturze. Swoją nazwę pączki mają również na Kaszubach, są to purcle - dodaje.
Zobacz także:
Tytuł audycji: Cztery pory roku
Prowadziła: Sława Bieńczycka
Gość: Agnieszka Kleszcz (Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie)
Data emisji: 27.02.2025
Godzina emisji: 11.15
DS/kor
Pączki pojawiły się już w starożytnym Rzymie. Smakowały i wyglądały inaczej niż współczesne - Jedynka - polskieradio.pl