"Jedyne takie miejsce" z Tykocina. Miasto obchodzi jubileusz 600-lecia istnienia

- Tykocin jest małym miastem nad Narwią, dziś liczącym niespełna dwa tysiące mieszkańców, ale o bardzo bogatej historii - powiedział w audycji "Jedyne takie miejsce" Jan Maciejewski, przewodnik.

Dr Adam Musiuk, Podlaski Wojewódzki Konserwator Zabytków, podkreślił w rozmowie z Patrykiem Bedlińskim, że odwiedzający Tykocin na pewno poczują, że są w wyjątkowym miejscu, odbywają podróż w czasie. Całe miasto jest zabytkiem. Poruszając się po jego ulicach chodzimy po kocich łbach.

Bogata historia

Początki Tykocina związane są z grodem mazowieckim, znajdującym się w odległości ok. 3 km na południe od obecnego miasta. Według historyków Tykocin powstał w miejscu przeprawy przez Narew dla skrócenia szlaku handlowego prowadzącego z Połocka i Wilna w kierunku Poznania i Krakowa. Rozwinął się z osady podgrodowej na pograniczu Mazowsza i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Prawa miejskie otrzymał w 1425 roku.

W 1433 roku Tykocin został nadany staroście smoleńskiemu Janowi Gosztołdowi. Na ponad sto lat stał się siedzibą możnego rodu litewskiego Gasztołdów. Następnie dobra przeszły na króla Zygmunta Starego. Jego syn - Zygmunt August - zlecił (roz)budowę zamku. Był on najpotężniejszą twierdzą w tym okresie w Polsce. W twierdzy został umieszczony arsenał Rzeczypospolitej i skarbiec (spoczywały tu m.in. słynne arrasy oraz biblioteka króla Zygmunta Augusta).

Zamek w kolejnych latach był rozbudowywany, m.in. na polecenie króla Stefana Batorego. Gdy w 1630 roku w Polsce wybuchła epidemia dżumy, znalazł tu schronienie król Zygmunt III Waza. Twierdza była "uczestnikiem" wojen polsko-szwedzkich. Później przeszła w ręce Stefana Czarnieckiego, a następnie - przez małżeństwo jego córki - Branickich. Ostatni dziedzic Tykocina, hetman Jan Klemens Branicki rozpoczął przebudowę miasta, chcąc mu nadać styl barokowy. 

W 1705 roku król August II Mocny ustanowił na zamku medal pamiątkowy z dewizą "Pro Fide, Rege Et Lego" (Za Wiarę, Króla i Prawo), najstarsze odznaczenie polskie, znane później jako Order Orła Białego.

- Zamek zawsze był odrębny od miasta, miał inne funkcje. Był bazą wojenną, tu gromadzono broń, amunicję, armaty. Dziś pełni funkcje nie tylko komercyjne, ale także stymuluje rozmaite przedsięwzięcia kulturalne - wyjaśnił w audycji "Jedyne takie miejsce" Jacek Nazarko z Królewskiego Zamku w Tykocinie.

W czasie zaborów Tykocin znalazł się pod władzą Prus. Po traktacie w Tylży, w 1807 roku - w Księstwie Warszawskim, zaś w 1815 roku - w granicach Królestwa Polskiego, gdzie pozostawał do 1918 roku. Po II wojnie światowej, z powodu zniszczeń, utracił prawa miejskie. Odzyskał je w 1993 roku.

Piękna przyroda

O lokalnej przyrodzie i dziejach rzeki Narew opowiedział w radiowej Jedynce przyrodnik Adam Rudawski. Przypomniał, że okolicę, jako siedzibę wielu gatunków ptaków, rozsławił znany przyrodnik Włodzimierz Puchalski, autor określenia bezkrwawe łowy, odnoszącego się do fotografowania przyrody.

W audycji mówiliśmy także o Europejskiej Wsi Bocianiej Pentowo. - Pentowo, na 15 wiosek bocianich w Europie, jest najliczniejszą i najbardziej zagęszczoną kolonią. Rekordowo było zasiedlonych 36 gniazd na czterech mieszkańców. Bociany upodobały sobie to miejsce - wyjaśnił Łukasz Toczyłowski. - Ludzie u nas korzystają z ciszy, spokoju - dodał.

Cudowne starocie

Patryk Bedliński spotkał się też z Krzysztofem Sawickim, który zachęcił słuchaczy do odwiedzenia Kiermus koło Tykocina, gdzie cyklicznie odbywa się Jarmark Staroci i Rękodzieła Ludowego. Najbliższy odbędzie się w pierwszą niedzielę lutego.

Coś na ząb

Maria Pogorzelska z Koła Gospodyń Wiejskich Tykocinianki, opowiedziała o daniach, które są charakterystyczne dla regionu. - Tykocin słynie z ziemniaka - wskazała. Możemy tu zjeść pyszne kartacze, pyzy i pierogi (z kapustą i grzybami, z kaczką, z kaszą). Kultywowana jest tu również kuchnia żydowska.

Podlaskim produktem wpisanym na Listę Produktów Tradycyjnych jest Białys. To bułka drożdżowa z wgłębieniem w środku, w którym umieszcza się, najczęściej, podsmażaną cebulę. - Z takich dań oryginalnych mamy także kreplech. Są to uszka nadziewane wątróbką w rosołku. Jest jeszcze kugiel/rejbak - babka ziemniaczana - opisała gościni radiowej Jedynki.

600-lecie miasta

- Wydarzeniem, które zainauguruje obchody 600-lecia miasta Tykocina będzie wielka rekonstrukcja historyczna, Szturm Zamku w Tykocinie, w której weźmie udział ok. 180 rekonstruktorów - poinformowała w audycji "Jedyne takie miejsce" Beata Maliszewska z Portu Kultury w Tykocinie.

- Z okazji 600-lecia powstała specjalna strona internetowa - tykocin1425.pl. Znajduje się na niej m.in. cykl filmów "Świadkowie Żywej Historii" - powiedziała Maliszewska. Zaznaczyła, że szczególnie ją cieszy ogromne zaangażowanie ze strony mieszkańców Tykocina w wydarzenia związane z rocznicą.

W poprzednich audycjach z cyklu:

kk