Wzrost przypadków kleszczowego zapalenia mózgu. Jak się chronić przed kleszczami i chorobą?

Prof. Joanna Zajkowska z Kliniki Chorób Zakaźnych, Neuroinfekcji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku podkreśliła na konferencji towarzyszącej akcji "Nie igraj z kleszczem! Wygraj z kleszczowym zapaleniem mózgu!", że kleszcze można obecnie spotkać wszędzie, nie tylko w lasach czy na łąkach, ale i w miastach. Z badań wynika, że w 90 proc. przypadków ukłucie kleszcza miało miejsce w pobliżu miejsca zamieszkania - w ogrodzie, parku miejskim, na działce.

Do tego zmiany klimatyczne powodują, że kleszczy jest coraz więcej. Jak zauważyła dr inż. Anna Wierzbicka, zoolog, biolog, leśnik z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, kleszcze nie giną w czasie zimy. - Kleszcz to nie komar. Niska temperatura go nie wymrozi, bo mieszka zimą w ziemi. Kleszcze padają dopiero przy minus 35 st. C. A my obecnie mamy bardzo ciepłe zimy, dlatego w styczniu, w lutym znajdujemy mnóstwo kleszczy - wskazała. 

W związku z tym obserwuje się wzrost zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu. 

Kleszczowe zapalenie mózgu - co to za choroba?

Z danych Państwowego Zakładu Higieny (PZH) wynika, że z roku na rok wzrasta odsetek osób dotkniętych kleszczowym zapaleniem mózgu: w 2019 roku było to 265 przypadków, w 2022 - 445, w 2023 - 659, a w 2024 roku aż 793 przypadki. Wzrost jest też widoczny w innych krajach, a w państwach, które do tej pory nie były dotknięte tą chorobą, notuje się pierwsze jej przypadki.

- Szybkie wyjęcie kleszcza zabezpiecza nas przed zakażeniem boreliozą, ale nie przed zachorowaniem na kleszczowe zapalenie mózgu. Po ukłuciu przez kleszcza wirusy natychmiast są przekazywane do skóry i namnażają się - wyjaśniła prof. Zajkowska. Pierwszy etap choroby trwa zazwyczaj tydzień, ale czasem i 28 dni. Rozwijają się wtedy objawy grypopodobne, takie jak bóle mięśni, stawów, gorączka. W większości przypadków na tym choroba się kończy.

Jeśli jednak organizm okaże się słabszy i wirus dostanie się do układu nerwowego, rozwija się neuroinfekcja. Do bólu głowy i gorączki dochodzą objawy neurologiczne. - W najłagodniejszej postaci dochodzi do zapalenia opon mózgowych, które wymaga hospitalizacji. Kleszczowe zapalenie mózgu może doprowadzić do zapalenia pnia mózgu, korzeni nerwowych, czyli różnych elementów układu nerwowego - opisała prof. Zajkowska.

Kleszczowe zapalenie mózgu - warto się zaszczepić

Na ciężki przebieg kleszczowego zapalenia mózgu narażeni się wszyscy, ale najbardziej dzieci oraz osoby po 65. roku życia. W grupie ryzyka są też osoby przyjmujące leki na choroby autoimmunologiczne. Co ważne - na KZM nie ma leczenia przyczynowego, dlatego tak istotne jest szczepienie się przeciwko wirusowi. - Leśnicy są szczepieni przeciw wirusowi KZM od 1993 roku i nie chorują - zaznaczyła prof. Zajkowska.

Szczepionkę podaje się w schemacie trzydawkowym, a następnie po trzech latach należy przyjąć dawkę przypominającą i co 3-5 lat je ponawiać. Oprócz ścieżki standardowej, tj. wizyty u lekarza, który zakwalifikuje do szczepienia, wypisze receptę, można zostać zakwalifikowanym do szczepienia w aptece przez farmaceutę. Wypisze on od razu receptę i zaszczepi przeciw KZM. Zgodnie z danymi podawanymi w internecie koszt jednej dawki szczepionki wynosi ok. 200 zł.

Jak się chronić przed kleszczami?

Kleszcze trafiają do ludzi za pośrednictwem pierwszych żywicieli tych pajęczaków, czyli drobnych ssaków i ptaków, które występują w lasach, ale również w miastach - w parkach i przydomowych ogródkach. Z tych zwierząt mogą przejść na zwierzęta domowe - psy i koty, a z nich na ludzi. Można zostać zaatakowanym przez kleszcza także bezpośrednio, jeśli człowiek znajdzie się w sprzyjającym kleszczom otoczeniu. Jak tego uniknąć?

Po powrocie z miejsc, w których mogą występować kleszcze, należy dokładnie obejrzeć całe ciało, w tym owłosioną skórę. Kleszcze najczęściej można znaleźć tam, gdzie skóra jest najdelikatniejsza - na rękach, nogach, głowie (na granicy włosów i za uszami), w zgięciach stawów, w pachwinach oraz fałdach skórnych.

Czytaj także:

Jedynka/PAP/MZ.gov/kk/kor