500-lecie hołdu pruskiego. Specjalna wystawa w Muzeum Zamkowym w Malborku

500 lat temu - 8 kwietnia 1525 roku - doszło do podpisania traktatu krakowskiego, na mocy którego dokonano sekularyzacji państwa zakonnego w Prusach. Doniosłość tego wydarzenia wymagała dodatkowego ceremoniału lennego, który odbył się dwa dni później, 10 kwietnia 1525 roku. Znany jest jako hołd pruski. Albrecht Hohenzollern, ostatni wielki mistrz zakonu krzyżackiego, złożył przysięgę wierności królowi polskiemu Zygmuntowi I Staremu. Teren państwa zakonnego stał się lennem Korony Polskiej, nazywanym od tego czasu Prusami Książęcymi lub Księstwem Pruskim.

- W 1519 roku nic nie zapowiadało, że wielki mistrz zakonu Albrecht Hohenzollern ugnie się przed swoim wujem, królem Polski Zygmuntem I Starym. Jednak wojna polsko-krzyżacka 1519-1521 potwierdziła, że Krzyżacy nie są w stanie zdobyć ani Prus Królewskich, ani Malborka. 5 kwietnia 1521 roku podpisano czteroletni rozejm z Koroną Polską - przypomniał w audycji "Jedyne takie miejsce" Artur Dobry z Działu Historii Muzeum Zamkowego w Malborku. Zygmunt I wykorzystał ten czas i zawarł szereg sojuszy z państwami ościennymi. Tymczasem Albrecht borykał się z szeregiem problemów. Wytracił swój wojowniczy impet i, pod wpływem kazań Marcina Lutra, zaczął poważnie podchodzić do sekularyzacji zakonu.

Hołd pruski był spektakularny

- To była impreza wielkiego formatu - podkreślił w Programie 1 Polskiego Radia Artur Dobry. 10 kwietnia 1525 roku na rynku głównym w Krakowie, obok ratusza, stanęło bogato przyozdobione podium. Na miejsce przybył, przyodziany w płaszcz oraz koronę, król Zygmunt I Stary. Towarzyszyli mu 5-letni książę August, poseł króla Węgier Jan Statilius, dziewięciu biskupów, wojewodowie, kasztelanowie, rajcy pruscy z Torunia i Elbląga oraz dwustu pieszych zbrojnych dzierżących strzelby, włócznie i halabardy.

Albrecht Hohenzollern przybył w towarzystwie brata Jerzego i księcia legnickiego Fryderyka. Po wejściu na podium cała trójka przyklęknęła. Albrecht, kładąc dwa palce na Ewangelii spoczywającej na kolanach króla, złożył uroczystą przysięgę. Po przysiędze nastąpiło symboliczne pasowanie Albrechta na rycerza, wręczenie chorągwi, na której znajdował się czarny orzeł ze złotymi szponami, oraz - wartego 600 guldenów - złotego łańcucha.

Wszyscy uczestnicy ceremonii krakowskiej konno udali się następnie do kościoła św. Stanisława, gdzie odśpiewano hymn Te Deum laudamus (Ciebie, Boże, chwalimy), a potem na Wawel, gdzie król wydał wystawne przyjęcie.

- Najbardziej znane przedstawienie hołdu pruskiego jest autorstwa Jana Matejki. Artysta starał się trzymać materiałów źródłowych, ale ponieważ jest to obraz "ku pokrzepieniu serc", pewne zmiany wprowadził - podkreślił w audycji "Jedyne takie miejsce" Sławomir Majoch, historyk sztuki, muzealnik. - Co ciekawe, pierwsze przedstawienia były niezbyt realistyczne; najczęściej pokazywały, że hołd pruski odbył się w pomieszczeniu, a nie na rynku - dodał.  

Hołd pruski miał ogromne znaczenie dla zamku w Malborku

Muzeum Zamkowe w Malborku przygotowało wystawę rocznicową pt. "Hołd 500. Historia - Kultura - Pamięć", zbudowaną wokół fenomenu wydarzeń z 1525 roku. Będzie ona dostępna od 8 kwietnia w Pałacu Wielkich Mistrzów, dawnej rezydencji wielkich mistrzów zakonu i królów Polski, oraz w najbardziej reprezentacyjnym wnętrzu - Wielkim Refektarzu Muzeum Zamkowego.

- Wszystkie muzea opowiadają historię poprzez dzieła sztuki i zabytki. My też tak zrobiliśmy. Na wystawie "Hołd 500. Historia - Kultura - Pamięć" będzie można zobaczyć m.in. akt krakowski. To niezwykła gratka - wskazał w radiowej Jedynce Bartłomiej Butryn z Działu Rzemiosła i Sztuki Muzeum Zamkowego w Malborku. - Na wystawę składa się ok. 150 muzealiów. To nasza największa ekspozycja od około dwóch dekad. Wartość obiektów przekracza 80 mln zł - zaznaczyła Monika Stankiewicz, kierownik Działu Wystaw Muzeum Zamkowego w Malborku.

Ekspozycja składa się z trzech modułów. Pierwszy - Historia - opowiada o burzliwych stosunkach krzyżacko-polskich i wybitnych postaciach, które doprowadziły do pokojowego rozwiązania i przekształcenia Państwa zakonnego w świeckie oraz o konsekwencjach tego wydarzenia. Drugi - Kultura - przybliża sztukę, kulturę i naukę renesansowego dworu królewieckiego oraz jego związki z dworami europejskimi. Trzeci - Pamięć - to kultura pamięci, od końca XVIII wieku do współczesności, w wizjach historyków i polskich artystów (m.in. Marcello Bacciarelli, Jan Matejko, Tadeusz Kantor czy Edward Dwurnik). 

Wystawa towarzyszy międzynarodowej konferencji naukowej "Hołd pruski (1525-2025): geneza, okoliczności i następstwa", która odbędzie się w Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie oraz Muzeum Zamkowym w Malborku w dniach 12-14 maja 2025 roku.

W audycji "Jedyne takie miejsce" wzięli udział:

W poprzednich audycjach z cyklu:

Audycja "Jedyne takie miejsce" została wyemitowana w radiowej Jedynce w sobotę (5.04) w godz. 9.00-12.00. Na audycję zaprosił Roman Czejarek.

kk/kor