Sztuka odręcznego pisania - relikt przeszłości czy wiecznie potrzebna umiejętność?

Skąd zmiana w szwedzkiej oświacie? Do tej pory wśród tamtejszych wytycznych dla przedszkoli i zerówek było zalecenie, by dzieci w tym wieku uczyły się korzystania z urządzeń wyposażonych w ekran. Przeciw temu zaczęli jednak protestować nauczyciele i naukowcy z Instytutu Karolinska. Okazało się, że dla rozwoju dziecka, procesu uczenia się czytania i logicznego, kreatywnego myślenia, istotne jest to, by w pierwszych latach nauki dziecko korzystało z długopisu i ołówka. Z powodu sprzeciwu rząd wycofał się z zalecenia korzystania z laptopów. Za tym z kolei poszedł większy nacisk na tradycyjną metodę pisania i zwiększenia liczby drukowanych podręczników.

Należy jednak przyznać, że do pisania na komputerze przyzwyczaiły się również te pokolenia, które pisały odręcznie. - Jestem pisarką, a właściwie oduczyłam się pisania ręcznego. Umiem tak pisać, ale mam wrażenie, że jest to w jakiś sposób niewygodne - przyznaje Katarzyna Tubylewicz, mieszkająca w Sztokholmie polska pisarka, dziennikarka i tłumaczka.

Posługiwanie się długopisem czy piórem może nam jednak pomóc w niektórych sytuacjach. - W uczeniu pamięciowym bardzo dużo używałam pióra. Uważam to za idealną metodę, żeby zapisywać słówka, a potem jeszcze je podkreślać - ocenia pisarka i dodaje, że w przypadku pracy nad książką pisanie odręczne jest mniej komfortowe niż pisanie na komputerze. - Trzeba zachować równowagę i używać jednego i drugiego, obserwując siebie i rozumiejąc, w jakich sytuacjach czego potrzebujemy - komentuje rozmówczyni Patryka Bedlińskiego.

Czytaj również:

Pisanie ręczne czy na komputerze? Sprawa nie jest oczywista

W ślad za Szwecją nie poszły inne państwa skandynawskie. Dla przykładu Finlandia już kilka lat temu odeszła od ręcznego pisania w szkołach na rzecz klawiatury i tabletów. Jak wyjaśnia dr Małgorzata Kłos, językoznawczyni, skandynawistka i tłumaczka z Uniwersytetu SWPS, ma to pomóc w dostosowaniu się do nowych form komunikacji.

Ekspertka dodaje, że podobne rozwiązania stosuje się w innych krajach Skandynawii. Również tam pojawiły się jednak głosy, że całkowite odejście od pisania odręcznego nie jest wskazane. - Badania pokazują, że pisanie ręczne bardziej angażuje nas sensomotorycznie, w związku z czym nasz mózg dostaje więcej sygnałów. To sprawia, że lepiej coś pamiętamy - wyjaśnia gość "Czterech pór roku". - Ciekawe badania przeprowadzono w Norwegii (...). Niektórzy nauczyciele korzystali bardziej z pisania ręcznego, inni z urządzeń. Okazało się, że po pierwszym roku, w pierwszej klasie, nie było dużej różnicy jeśli chodzi o umiejętności w ortografii i kreatywności wśród uczniów. Zaobserwowano natomiast różnice w relacjach interpersonalnych z nauczycielem - dodaje.

Powrót do pisania ręcznego jest koniecznością?

- Współczesne dziecko jest narażone, jeśli nie skazane, na deficyty lub zaburzenia rozwoju - ocenia Ewa Granat, pedagog, terapeutka i psycholog integracji sensorycznej. Ekspertka swój wniosek opiera na obserwacji dzieci podczas zajęć. Jak wyjaśnia, dziecko współcześnie pozbawione jest naturalnych aktywności - począwszy od samoobsługi po domowe czynności. - W zamian za to dostaje nowoczesne technologie, które są świetne, natomiast ograniczają czas na te naturalne aktywności. Nie są one tylko pomocą w domu, czy zabawą, ale stanowią bardzo ważną bazę do umiejętności szkolnych. Stąd też trudności w tym zakresie - tłumaczy rozmówczyni Daniela Wydrycha.

Specjalistka dodaje, że ręczne pisanie jest silnie związane z rozwojem mowy. - Pisanie to złożona umiejętność, która wykształca się na podłożu mowy. Jest wtórne względem słowa mówionego. To proces, podczas którego wyodrębniamy fonemy, czyli dźwięki, i zamieniamy na litery. Dzięki temu dziecko utożsamia dźwięk z literą. Do tego należy dodać bliskość ośrodka mowy i tego odpowiadającego za ruch ręki - wymienia.

Z kolei grafik i ilustrator Maciej Szymanowicz zwraca uwagę, że korzystanie z przyrządów do pisania i malowania jest dla dzieci sposobem na kontakt ze światem i własnymi emocjami. - W ten sposób przekazujemy wiele nieuświadomionych rzeczy; nawet my, dorośli. Czasami zerkam na swoje notatki z dystansem i widzę, że spieszyłem się albo było mi smutno - opowiada.

Ręczne pisanie a mózg

Jak się okazuje, pisanie na klawiaturze i papierze w zupełnie inny sposób angażuje nasz mózg. Kiedy do notowania używamy elektroniki, wykonujemy ruchy krótkie. Natomiast w przypadku kartki stawiamy litery o różnym kształcie. - Angażujemy o wiele więcej struktur w mózgu, mimo że na klawiaturze też w jakiś sposób przekazujemy emocje. (...) Okazuje się, że przy pisaniu ręcznym dużo łatwiej się zapamiętuje, bo angażuje to więcej struktur odpowiedzialnych za pamięć i emocje - tłumaczy Napoleon Waszkiewicz, psychiatra z Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.

Skoro jednak pisanie ręczne jest lepsze dla mózgu i rozwoju, dlaczego niektóre państwa pozostają przy urządzeniach elektronicznych? - Być może chodzi o to, żeby uczeń w jakiś sposób skupiał się na rzeczach ważniejszych. Możliwe, że przyniesie to jakiś pozytywny skutek. Albo negatywny, jeśli chodzi o pamięć - przewiduje gość "Czterech pór roku".