Mieszko, podboje i władza aż po Bałtyk. Jak powstało Pomorze?

Prof. Marian Rębkowski, dyrektor Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, autor książki "Jak powstało Pomorze?", zauważa, że "ostateczne potwierdzenie, że część ziem nadbałtyckich została podporządkowana władzy Mieszka I, pochodzi dopiero z początku ostatniej dekady X wieku". Takie informacje pojawiły się w dokumencie "Dagome iudex", w którym Mieszko I przekazał pod opiekę Stolicy Apostolskiej swoje władztwo. - Z tego dokumentu wynika, że władztwo sięga aż po długie morze, co trudno inaczej interpretować niż Bałtyk. Ten dokument datujemy z reguły na rok 991, czyli tuż przed śmiercią Mieszka - mówi gość Jedynki.

- Potem jest rok 1000, kiedy wiemy, że Bolesław Chrobry zakłada w Kołobrzegu jedno ze swoich pierwszych biskupstw. To jest kolejne potwierdzenie tego, że najpóźniej w ostatniej dekadzie X wieku, a zapewne trochę wcześniej, część ziem leżących nad Bałtykiem weszła w skład państwa Mieszkowego w efekcie podboju - dodaje.

Dlaczego Mieszko I wędrował zbrojnie na Pomorze? - Struktura, którą zarządzał, nazywana wczesnym państwem, musiała ekspandować, żeby przetrwać. Potrzebne były łupy, więc podporządkowywali sobie te ziemie, aby zwiększyć dochody - twierdzi prof. Marian Rębkowski.

- Pomorze było atrakcyjne pod tym względem, ponieważ bardzo wcześnie, może już w drugiej połowie VIII wieku, weszło w skład nadbałtyckiej strefy gospodarczej, której inicjatorami byli Skandynawowie. Następstwem tego procesu było pojawianie się osiedli o charakterze wczesnomiejskim, które były miejscami wymiany - wyjaśnia ekspert.

Źródło: Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie/YouTube

Henryk III i książęta słowiańscy

W 1046 roku na dworze króla Henryka III spotkali się trzej skonfliktowani książęta słowiańscy: czeski Brzetysław, polski Kazimierz Odnowiciel i pomorski władca o imieniu Zemuzil.

- Wiemy, że w czasach rządów syna Bolesława Chrobrego, czyli Mieszka II, i potem Bezpryma od Polski odpadło Pomorze. Nastąpił bardzo głęboki kryzys monarchii piastowskiej (…). Na początku XI wieku na Pomorzu nie było już władzy piastowskiej. Nagle w piątej dekadzie pojawił się Zemuzil. W spisanej później kronice Galla Anonima pojawiły się po raz pierwszy etnonimy: "Pomorzanie" i "Pomorze" - tłumaczy prof. Marian Rębkowski.

Podboje Bolesława Krzywoustego

Za Bolesława Krzywoustego, czyli protektora Galla Anonima, nastąpiła ponowna próba odzyskania Pomorza. - Te próby pojawiły się już wcześniej, tzn. pewnie za Bolesława Śmiałego, a na pewno za Władysława Hermana (…). Sukces ostatecznie odniósł Bolesław Krzywousty. W pierwszych latach XII wieku wyprawiał się kilkakrotnie w centrum Pomorza w kierunku Białogardu i Kołobrzegu i zapewne wkrótce potem podporządkował sobie wschodnią część Pomorza. Zwieńczeniem był koniec drugiej dekady XII wieku, kiedy zdobyty został Szczecin - mówi prof. Marian Rębkowski.

- Przez krótką chwilę Bolesław Krzywousty podporządkował sobie większość tych ziem. Jednak o ile wschodnia część Pomorza niemal na zawsze znalazła się w strukturach władzy piastowskiej, o tyle w zachodniej części Pomorza pojawiła się w pierwszej połowie XII wieku niezależna struktura polityczna, która w polskiej historiografii najczęściej nazywana była księstwem zachodniopomorskim. Wtedy pojawiła się tam lokalna dynastia, której pierwszym znanym nam z imienia przedstawicielem był Warcisław - słyszymy.

Czytaj także:

Ponadto w audycji: 

Kanadyjski grafik Daniel Voshart stworzył fotograficzne portrety rzymskich cesarzy. Korzystał z programu komputerowego, który skompilował wizerunki poszczególnych władców z dostarczonych mu danych. Efekt jest niezwykle realistyczny, ale czy prawdziwy? O tym porozmawialiśmy z dr Moniką Muszyńską, archeolog, specjalistką od rzeźby i rzymskiego portretu. 

Jak się okazuje, August przypomina nieco aktora Daniela Craiga, Neron jest rudowłosy, a na jego twarzy gości sympatyczny uśmiech, Kaligula ma głęboko osadzone piwne oczy i nieco odstające uszy... Wygląd 54 cesarzy rządzących Rzymem od 27 r. p.n.e. do 285 r. n.e. stworzyła sztuczna inteligencja, a dopełniły Photoshop i umiejętności kanadyjskiego artysty, który dobierał kolor oczu czy włosów zgodnie z zebranymi danymi historycznymi. Zastrzeżeń do przyjętej metodologii jest jednak sporo, bo rzymskie portrety tworzone były wedle ściśle określonej, zmieniającej się mody i cesarskich potrzeb, o czym opowiedział nasz gość.