Nie żyje Milan Kundera. Wspominamy wybitnego pisarza

Twórczość Milana Kundery tłumaczona była na liczne języki świata, m.in. na angielski, niemiecki, hiszpański, grecki i polski. Był laureatem wielu międzynarodowych nagród: American Common Wealth Award, Nagrody Krytyków Akademii Francuskiej, Wielkiej Nagrody Jerozolimy oraz Austriackiej Nagrody Państwowej dla Literatury Europejskiej. W 2007 roku został uhonorowany Narodową Nagrodą Literacką.

Praska Wiosna 1968

Debiutował w 1945 roku jako tłumacz poezji Włodzimierza Majakowskiego. Pierwszy tomik wierszy Kundery: "Człowiek rozprzestrzenia ogród", wydany w 1953 roku, był utrzymany w obowiązującej wówczas konwencji realizmu socjalistycznego. Później pisarz zwrócił się ku prozie. Wielką popularność przyniosła mu debiutancka powieść "Żart", w której rozliczał się z czechosłowackim stalinizmem. Ze względu na krytykę radzieckiej interwencji w 1968 roku dzieła Kundery trafiły na czarną listę. Dwukrotnie był usuwany z Czechosłowackiej Partii Komunistycznej.

Czytaj też: Nie żyje Milan Kundera. "Był pisarzem uwikłanym w historię"

W 1975 roku Kundera wyemigrował do Francji. Odciął się od czeskiej kultury, pisał niemal wyłącznie po francusku. W 1984 roku napisał "Nieznośną lekkość bytu", swoje największe dzieło literackie, które przyniosło mu światową sławę. Powieść ukazuje dzieje miłości dwojga ludzi na tle wydarzeń Praskiej Wiosny i jej skutków w życiu obywateli Czechosłowacji. Bohaterowie, rozdarci pomiędzy wyobrażeniami a rzeczywistością, są zmuszeni do podejmowania trudnych egzystencjalnych wyborów.

Pisarz wyklęty?

- W momencie, kiedy książka się ukazała, Milan Kundera był pisarzem wyklętym. Jak wiadomo, władze czeskie po 1968 roku zabroniły czytania kolejnych książek Kundery. Powieść była wydawana w drugim obiegu i była odczytywana jako panorama losów czeskiej inteligencji, która była zaangażowana w wydarzenia Praskiej Wiosny. Tych wszystkich lekarzy, dziennikarzy, adwokatów, którzy stanowili najżywotniejszą część czeskiego społeczeństwa, a po 1968 roku zostali zmuszeni do tego, żeby na przykład myć okna, sprzątać mieszkania czy pracować na roli. Przecież tu się dokonała jakaś wielka zbrodnia na czeskim narodzie, a przynajmniej na czeskiej inteligencji, i Kundera tę sytuację pokazuje - mówi literaturoznawca Jan Tomkowski.

Osobiste doświadczenia pisarza z komunistycznym totalitaryzmem i stłumieniem w 1968 roku Praskiej Wiosny znalazły także odzwierciedlenie w emigracyjnej powieści "Księga śmiechu i zapomnienia".

Książki drugiego obiegu

W latach 80. wiele utworów Kundery ukazało się w Polsce w drugim obiegu. W naszym kraju dostępnych jest kilkanaście książek tego autora, w przekładzie m.in. Agnieszki Holland, Marka Bieńczyka, Piotra Godlewskiego i Emilii Witwickiej.

Milan Kundera mieszkał na stałe w Paryżu. W 2019 roku przywrócono mu czeskie obywatelstwo, odebrane w 1979 roku przez władze komunistycznej Czechosłowacji. Od 2009 roku był honorowym obywatelem miasta Brna, w którym urodził się w 1929 roku.

W audycji "Moje książki" w Programie 1 Polskiego Radia przypomnieliśmy także fragmenty archiwalnej rozmowy z prof. Danutą Sosnowską z Instytutu Slawistyki Zachodniej i Południowej Uniwersytetu Warszawskiego oraz publicystą Łukaszem Grzesiczakiem, którzy starali się odpowiedzieć na pytanie, czy Milan Kundera był pisarzem czeskim, francuskim, czy może emigracyjnym.

Czytaj więcej: Milan Kundera. Pisarz, który nie znosi etykietek

Ponadto w audycji:

O zbiorze opowiadań "Jerozolimska plaża" młodego izraelskiego pisarza i naukowca Iddo Gefena. To brawurowe historie, łączące realność współczesnego Izraela i świat wirtualny, pełne błyskotliwego humoru, smutku i mądrości w rozumieniu ludzkiej natury.

Wśród bohaterów opowiadań są: osiemdziesięciolatek, który dobrowolnie wstępuje do wojska, do specjalnego oddziału geriatrycznego; dziewczyna, która kupiła sobie małą planetę, i człowiek programujący ludzkie sny na zlecenie m.in. ministerstwa zdrowia. Iddo Gefen na co dzień pracuje naukowo na Uniwersytecie Columbia w Stanach Zjednoczonych, gdzie bada relacje między opowiadaniem historii a pamięcią i umysłem.

Rozmowa z Anną Halbersztat, która przełożyła z hebrajskiego "Jerozolimską plażę".

Czytaj także: